اینترنت طبقاتی چیست؟‌ آیا امکان اجرایی شدن آن وجود دارد؟

به نظر میاید کنترل سطح دسترسی کابران به اینترنت و طرح اینترنت طبقاتی به صورت چراغ خاموش در حال اجر شدن است. چند ماه پیش وزیر ارتباطات برای اولین بار حرف اینترنت طبقاتی را پیش کشید؛ طبق این طرح، سطوح دسترسی به اینترنت برای افراد مختلف متفاوت خواهد بود. پس از اعلام این خبر توسط وزیر ارتباطات، استادان دانشگاه به شبکه اینترنت بدون فیلتر دسترسی پیدا کردند تا شایعات اجرای اینترنت طبقاتی قوت بگیرد. اکنون بعد از فیلترینگ گسترده شبکه‌های اجتماعی در سه ماه اخیر و در پی آن تصویب آیین‌نامه حمایت از کسب‌وکارها بار دیگر رویکرد ارائه طبقاتی اینترنت به کاربران مطرح شد. 

در همین رابطه می‌توان به اطلاعیه اتحادیه فناوران تهران مبنی بر ارائه اینترنت بدون فیلتر به صنف فناوری اشاره کرده که مهر تاییدی بر ارائه اینترنت طبقاتی به برخی اصناف و گروه‌ها است. از طرف دیگر، اواخر هفته پیش نیز مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت در گفت‌وگو با رسانه‌ها از ارائه سرویس‌ اینترنت با کیفیت‌‌ مناسب‌ کاربران حرفه‌ای و برنامه‌نویسان سخن به میان آورد. 

 همین امر گمانه زنی درباره پیاده‌سازی دسترسی طبقاتی به اینترنت و نگرانی‌های پس از آن را بیش از پیش تقویت کرده است. در ادامه این مطلب به سراغ طرح اینترنت طبقاتی خواهیم رفت و جنبه‌های مختلف این طرح را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

مقاله پیشنهادی: چگونه سرعت سرعت شبکه وای فای خانگی را افزایش دهیم؟

اینترنت طبقاتی چیست؟

به طور خلاصه در اینترنت طبقاتی افراد مختلف به بخش‌های خاصی از این شبکه بین المللی دسترسی دارند و از دسترسی به بخش‌های دیگر محروم خواهند بود. برای درک بهتر این موضوع باید گفت که به عنوان مثال اساتید دانشگاه می‌توانند از پلتفرم یوتیوب بدون هیچ محدودیتی استفاده کنند اما این پلتفرم برای سایر کاربران فیلتر خواهد بود.

سرآغاز موضوع اینترنت طبقاتی

از سال 1391 تاکنون ابزارهای عبور از فیلترینگ در اختیار برخی نهادها و سازمان‌ها قرار می‌گیرد و مسئولان در دوره‌های مختلف حرف آن را پیش کشیده‌اند. پس از آن در فروردین 1400 اینترنت طبقاتی دوباره سر زبان‌ها افتاد. در آن زبان خبری منتشر شد که اعلام می‌کرد قرار است پلتفرم یوتیوب برای برخی افراد مانند دانشجویان و خبرنگاران رفع محدودیت شود. اوایل امسال یعنی سال 1401 وزیر فعلی ارتباطات و فناوری اطلاعات گفته بود که بعضی از پلتفرم‌های فیلتر شده برای برخی افراد جامعه باز می‌شود. دو هفته پس از آن، استادان دانشگاه به اینترنت بدون محدودیت دسترسی پیدا کردند و اینترنت طبقاتی اجرایی شد.

اینترنت طبقاتی و تبعیض در دسترسی به اینترنت

به عنوان یکی از مشکلات طرح اینترنت طبقاتی باید گفت که از برنامه‌ها و اظهارات مقامات و دستگاه‌های مرتبط چنین بر می‌آید که محدودیت اینترنت و فیلترینگ پلتفرم‌ها و سرویس‌های خارجی برای مردم به قوت خود باقی خواهد ماند و در عوض به برخی از کاربران اینترنت بدون فیلترینگ یا فیلتر شکن دولتی ارائه می‌شود.

ارائه تبعیض آمیز اینترنت بدون محدودیت یا محدودیت کم می‌تواند به شکل گیری بازار سیاه خرید و فروش ابزارهای دسترسی و اشتراک‌ها بیانجامد. همچنین به نظر می‌رسد اکثریت مردم و کسب و کارها باید با اینترنت لاک‌پشتی و پر از محدودیت کنار بیایند.

اینترنت طبقاتی موجب عادی شدن فیلترینگ می گردد

می‌توان گفت که طرح صیانت قرار است نوعی اینترنت طبقاتی را ارائه دهد تا برخی سایت‌ها و پلتفرم‌ها برای برخی کاربران قابل دسترسی نباشد. در بحبوحه دست به دست شدن طرح صیانت در مجلس، عیسی زارع پور در یک برنامه تلویزیونی به طور رسمی اعلام کرد که به زودی با هماهنگی دستگاه‌های مختلف، برخی از پلتفرم‌های محدود شده برای اقشار خاصی باز خواهد شد.

اینترنت طبقاتی به‌نفع عامه مردم نیست و راه رشد و پیشرفت را می‌بندد. یکی از راه‌های رشد تکنولوژی و توسعه اینترنت عادی و روزمره شدن مصرف اینترنت و دسترسی آسان مردم است. همچنین، دسترسی آسان و آزاد به اینترنت یکی از راه‌های کم‌شدن فاصله گروه‌های حاشیه‌ای و مرکز است و شکاف‌های دسترسی به امکانات برای رشد را کم می‌کند. در‌مقابل، اینترنت طبقاتی شکاف دیجیتال ایجاد می‌کند و کسانی که در گروه‌های خاص نیستند، یا اصلاً نمی‌توانند دسترسی داشته باشند یا باید هزینه بیشتری برای آن بپردازند.

ممکن است با اینترنت طبقاتی فیلترینگ عمومی گسترده‌تر و حتی عادی‌ شود. وقتی دسترسی گروه‌های مختلف‌ به اینترنت در سطوح مختلف و متمایز از هم باشد، دیگر چیزی به اسم تجربه عمومی از اینترنت وجود ندارد. وب‌سایت‌ها و پلتفرم‌های مختلف از دسترس عموم خارج و اینترنت بسیار کُند می‌شود، بدون اینکه در فعالیت حرفه‌ای بعضی از گروه‌های خاص مشکلی به‌وجود بیاید. در این صورت، شاید تشخیص داده شود که عموم مردم به همین سرویس‌هایی که الان فیلتر نیستند، هم نیازی ندارند و آن‌ها هم مسدود شوند.

اینترنت طبقاتی می‌تواند فیلترینگ را عادی و مبارزه برای دسترسی به اینترنت آزاد را پرهزینه‌تر و سخت‌ تر از امروز کند.

احتمالاً در این شرایط از کار انداختن همه‌ی وی‌پی‌ان‌های خارجی هم با موانع کمتری رو‌به‌رو می‌شود؛ چون همه‌ی این گروه‌هایی که قرار است با طرح اینترنت طبقاتی دسترسی آزادتری به اینترنت داشته باشند، گروه‌های صدادار جامعه هستند و صدایشان به‌واسطه جایگاهشان بیشتر شنیده می‌شود. اگر آن‌ها دسترسی داشته باشند، دیگر متوجه اختلالاتی که عموم مردم با آن روبه‌رو هستند، نمی‌شوند و این می‌تواند مطالبه‌گری برای دسترسی به اینترنت آزاد را کم‌رنگ و مبارزه برای دسترسی به اینترنت را پرهزینه‌تر و سخت‌تر از امروز کند.

ارتباط اینترنت طبقاتی با طرح صیانت

اجرای اینترنت طبقاتی به نوعی آغاز چراغ خاموش طرح صیانت است. طرحی که به دلیل مخالفت‌های فراوان از دستور کار مجلس شورای اسلامی خارج گردید. اما با توجه به شرایط فعلی و ایجاد محدودیت‌های متنوع در اینترنت به نظر می‌رسد که طرح صیانت در نهایت اجرایی خواهد شد.

داستان دسترسی فریلنسرها به اینترنت طبقاتی

محدودیت شدید اینترنت در پی اعتراضات سراسری در کشور از شهریور ماه گذشته کسب و کارهای بسیاری از مشاغل را با مشکلات عمده روبرو کرده است. در همین زمینه ظاهراً مجوزهایی از سوی برخی اتحادیه‌ها برای رفع این محدودیت‌ها دریافت شده که به اعضای آنها اجازه می‌دهد با احراز هویت و دریافت آی پی ثابت بتوانند از اینترنت بدون محدودیت استفاده کنند.

علاوه بر این اوایل آذر ماه کارگروه اقتصاد دیجیتال آیین‌نامه‌ای را با عنوان حمایت ار فریلنسرها به تصویب رساند که در آن رد پای اینترنت طبقاتی مشاهده می‌شد. بر این اساس طرح اینترنت طبقاتی قرار است با دسترسی فریلنسرها به اینترنت بدون فیلتر گسترده‌تر شود.

مفاد این طرح به بحث سطح دسترسی اینترنت برای فریلنسرها اشاره دارد. طرح مذکور وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف کرده دسترسی طبقه‌بندی شده به اینترنت را برای فریلنسرها ایجاد کند. طبق این ماده، وزارت ارتباطات باید زیرساخت‌های دسترسی به اینترنت پایدار و پر سرعت را برای فریلنسرهای اعتبارسنجی شده فراهم سازد. به همین دلیل وبسایتی برای شناسایی این افراد ایجاد خواهد شد تا همه در آن ثبت نام کنند.

آیا اینترنت طبقاتی اجرایی می‌شود؟

به طور کلی قرار بر این بوده که اینترنت در شرایط عادی و نه خاص یا امنیتی به جز برخی پلتفرم های خاص یا سایت های غیراخلاقی در دسترس همه کاربران باشد و محدودیت دسترسی حداکثر بر اساس سن تعریف شود.

اما با توجه به اخبار موجود ظاهراً راهکاری از سوی برخی مراجع برای دریافت اینترنت مخصوص کسب و کارهای ارائه شده که به نظر اولین اقدامات مشهود جهت ارائه اینترنت طبقاتی و مخصوص اهداف تجاری است که پیش از این زمزمه اجرایی شدن طرح آن در مجلس شورای اسلامی شنیده می‌شد. علاوه بر این ارائه اینترنت بدون فیلتر به اساتید دانشگاه و اعضای اتحادیه صنف فناوران رایانه و برنامه نویسان حاکی از اجرای چراغ خاموش اینترنت طبقاتی است.

در حال حاضر این طرح به طور کامل اجرا نشده و فقط استادان دانشگاه به اینترنت بدون محدودیت دسترسی دارند. به تازگی نیز اتحادیه فناوران رایانه خبر از رفع فیلتر برخی پلتفرم‌ها برای اعضای این اتحادیه داده است. از طرفی مسئولان  هنوز تاریخ دقیقی برای اجرایی شدن این طرح اعلام نکرده‌اند؛ اما به نظر می‌رسد با شرایط فعلی و اختلال‌های زیاد در اینترنت، این طرح به زودی اجرایی شود.

حرف آخر

مسئله اساسی در ارائه اینترنت طبقاتی علاوه بر بخش بندی و تبعیض در جامعه به نحوه احراز هویت و محفوظ ماندن هویت کاربران بر می‌گردد. هنوز تعریف کاربران بخش‌های مختلف دقیقاً معلوم نبوده و معیار شناسایی آنها در سطح‌های مختلف نیز مبهم است. با این حال اظهارنظر رسمی مسئولان حاکی از تایید اینترنت طبقاتی برای کاربران است و گمانه‌ها درباره ارائه اینترنت طبقاتی را به واقعیت بدل کرده است. 

به نظر میاید اگر طرح اینترنت طبقاتی اجرا گردد، اینستاگرام و واتساپ برای همیشه فیلتر بماند. برای اطلاع از اخبار روز اینترنت مقالات وبلاگ شویراد و پیج اینستاگرام shoyard_com@ را دنبال کنید.