سوگیری در تبلیغات چیست؟

تبلیغات به عنوان یکی از عوامل اساسی در تأثیر گذاری بر تصمیم‌گیری مردم و بازاریابی محصولات و خدمات اهمیت بالایی دارد. اما یکی از مسائلی که همواره تبلیغات را همراه می‌کند، پدیده‌ای به نام “سوگیری” است. سوگیری در تبلیغات امکان دارد به تعصبات و افکار نادرستی منجر شود که نه تنها تأثیر مثبتی در رشد و توسعه کسب و کارها ندارد، بلکه باعث نابودی برند می‌شود.

در این مقاله قصد داریم مفهوم سوگیری و عوامل موثر در بروز آن، تأثیرات منفی و مثبت آن، و راه‌های مقابله با این پدیده را بررسی خواهیم کرد.

پشت صحنه تبلیغات ایران از زبان آقای تبلیغ

سوگیری در تبلیغات چیست؟

سوگیری یا Bias در لغت یعنی متعصب، تحت تأثیر قرار دادن، مایل بودن و تمایل داشتن به یک طرف (به یک سمت) است.  

با وجود اینکه سوگیری، مفهوم واضح و روشنی دارد؛ اما به دلیل تنوعی که در تعریف و تفسیر این واژه وجود دارد، به سادگی نمی‌توان یک تعریف واحد ارائه داد. 

اما در حالت کلی، همه در مورد مفهوم سوگیری، اتفاق نظر دارند که:‌ 

سوگیری یا بایاس، به معنای علاقه  یا تمایل داشتن نسبت به یک پدیده یا رویداد یا باور یا ارزش یا … است. به عبارت دیگر، سوگیری به معنای خنثی نبودن در مواجهه با یک وضعیت یا موضوعی است، بطوریکه تصمیم‌گیری‌ و نگرش‌شما به نحو اشتباهی تحت تأثیر عواملی قرار می‌گیرند. 

سوگیری ممکن است ناخودآگاه باشد و نتیجه تجربیات گذشته، تربیت، محیط اجتماعی و فرهنگی، و دیگر عوامل باشد که تصمیم‌گیری‌های ما را در برابر یک موضوع خاص به طور نادرست تحت تأثیر قرار می‌دهند.

سوگیری در ذات خود، بار معنایی منفی ندارد. به عنوان مثال هر یک از ما امکان دارد به هنگام خرید لباس، در انتخاب برند یا یک فروشگاهی سوگیری داشته باشیم؛ یعنی یک برندی را به بقیه ترجیح دهیم. اما در معنای رایج، سوگیری همواره با بار معنایی منفی بکار می‌ورد. 

در ادامه برخی از انواع سوگیری‌ها را بررسی خواهیم کرد. 

معرفی انواع شایع سوگیری 

• سوگیری‌های شناختی( )Cognitive Biases
• سوگیری به علت تعارض منافع (Bias due to Conflict of Interest)
• سوگیری آماری (Statistical Bias)
• سوگیری در ابزارآلات و تجهیزات (Bias in Tools and Equipment)
• سوگیری تأییدی (Confirmation Bias)   {   از نوع سوگیری شناختی   }
• سوگیری تصدیق (Availability Heuristic)     {   از نوع سوگیری شناختی   }
• سوگیری تجربی (Experimenter’s Bias)
• سوگیری تأثیری (Influence Bias)
• سوگیری گروهی (Groupthink)
• سوگیری نگرانی (Anchoring Bias)
• سوگیری انتخاب (Choice Supportive Bias)
• سوگیری مرتب‌سازی (Ordering Bias)
• سوگیری خطا (Error Bias)
• سوگیری تجربیات گذشته (Hindsight Bias)
• سوگیری مالکیت (Ownership Bias)
• سوگیری بزرگی‌نگری (Halo Effect)
• سوگیری مربوط به جنسیت (Gender Bias)

سوگیری‌های شناختی (Cognitive Biases)

 این نوع سوگیری‌ها مرتبط با نقدهای شناختی ما به اطلاعات و واقعیت‌ها هستند. به عنوان مثال، “سوگیری تأییدی” و “سوگیری تصدیقی” از جمله سوگیری‌های شناختی هستند.

برخی از انواع خطاهای شناختی از نوع سوگیری

• اعتماد به نفس بیش از حد (Overconfidence Bias)
• خطای تایید خود (Confirmation Bias)
• تمرکز بر آخرین اطلاعات (Recency Bias)
• اثر لنگر انداختن (Anchoring)
• خطای تمرکز بر اطلاعات در دسترس( Availability Bias)
• اجتناب از تعارض شناختی (Cognitive Dissonance)
• تفکر کلیشه ای یا استریوتایپ ( Stereotype )

سوگیری به علت تعارض منافع (Bias due to Conflict of Interest)

این نوع سوگیری در مواردی ایجاد می‌شود که افراد دارای تعارض منافع هستند و تصمیم‌گیری‌هایشان تحت تأثیر این تعارض‌ها قرار می‌گیرد.

سوگیری آماری (Statistical Bias)

 این نوع سوگیری مرتبط با خطاها و اشتباهات در تحلیل آماری و داده‌ها است.

سوگیری در ابزارآلات و تجهیزات (Bias in Tools and Equipment)

این سوگیری ممکن است در مواقعی اتفاق بیافتد که ابزار یا تجهیزات مورد استفاده، خود دارای خطا یا نقص باشند.

سوگیری تجربی (Experimenter’s Bias)

 این نوع سوگیری در زمینه تحقیقات علمی و آزمایش‌ها رخ می‌دهد و می‌تواند به دلیل تأثیر پژوهشگر بر نتایج یک آزمایش باشد.

سوگیری تأثیری (Influence Bias)

 این نوع سوگیری ممکن است در مواقعی ایجاد شود که افراد تحت تأثیر دیگران یا موقعیت‌های اجتماعی خاصی قرار داشته باشند.

سوگیری گروهی (Groupthink)

 این سوگیری در مواقع گروهی رخ می‌دهد که اعضاء گروه به طور نادرست به تصمیمات یکسان دست پیدا می‌کنند و انتقادات و اندیشه‌های متفاوت به‌طور نادرست نادیده گرفته می‌شوند.

سوگیری نگرانی (Anchoring Bias)

 این نوع سوگیری مرتبط با تمایل ما به متمرکز شدن بر یک اطلاعات اولیه (نقطه مرجع) است و به طرز نادرست نقشه‌برداری ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

سوگیری انتخاب (Choice Supportive Bias)

 این سوگیری به تمایل ما به انعطاف‌پذیری در تصمیم‌های گذشته و ترجیح دادن به تصمیمات گذشته مربوط است.

سوگیری مرتب‌سازی (Ordering Bias)

 این نوع سوگیری به ترتیب قرار گرفتن اطلاعات یا اتفاقات مرتبط با تصمیم‌گیری مربوط است و ممکن است به طرز نادرست تصمیم‌گیری‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.

سوگیری خطا (Error Bias)

 این نوع سوگیری به تمایل ما به انجام خطاها یا اشتباهاتی که قبلاً انجام داده‌ایم، مربوط است.

سوگیری تجربیات گذشته (Hindsight Bias)

 این سوگیری به تمایل ما برای توجیه و تبیین نادرست رخ دادن اتفاقات بر اساس اطلاعات پس از وقوع آنها مربوط است.

سوگیری مالکیت (Ownership Bias)

 این نوع سوگیری به تمایل ما به افزایش ارزش چیزها یا تصمیماتی که به  ما تعلق دارند، مرتبط است.

سوگیری بزرگی‌نگری (Halo Effect)

 این نوع سوگیری به تمایل ما به انتقال ویژگی‌های مثبت یک شخص یا چیز به همه جوانب آن مربوط است.

سوگیری مربوط به جنسیت (Gender Bias)

 این نوع سوگیری به تفاوت‌ها و تبیین نادرست بر اساس جنسیت افراد مربوط است.

توجه به این انواع سوگیری‌ها و آگاهی از وجود آنها می‌تواند به افراد کمک کند تا تصمیم‌گیری‌های منطقی‌تر و منصفانه‌تری اتخاذ کنند و از تأثیرات نادرست آنها در تصمیم‌گیری‌های خود جلوگیری کنند.

نقش سوگیری در تبلیغات چیست؟ (تفسیر از زبان علی ساده بافی)

سوگیری در صنعت تبلیغات، در کشورهایی نظیر ایران که دارای تاریخ مذهبی و تنوع فرهنگی هستند، پر رنگ‌تر است. این واقعیت یکی از عواملی است که موجب ضعف صنعت تبلیغات در ایران نسبت به دیگر کشورها می‌شود. در اکوسیستم تبلیغات، مدیران کمپانی‌ها و شرکت‌های بزرگ، بطور متعصبانه‌ای معتقدند که سواد تبلیغاتی آن‌ها در مقایسه با برندهای کوچیکتر بیشتر است.

توجه!

البته، سوگیری در برخی موارد تأثیر مثبتی نیز دارد؛ زیرا واقعاً افرادی وجود دارند که عنوان “تبلیغاتچی” را به خود نسبت می‌دهند، اما در واقعیت هیچ چیزی از تبیغات بارشان نیست! اگر بخواهم خیلی رک و رو راست در این مورد حرف بزنم باید بگویم ” این افراد صرفاً ادمین هستند نه تبلیغاتچی! ”

علت اصلی این وضعیت نیز مرتبط با وجود مافیای شرکت‌های بزرگ است که این نوع سوگیری را ترویج می‌دهند.

حواس‌تان باشد! گاهی اوقات، سوگیری می‌تواند به نابودی برندها منجر شود. در کل، سوگیری در حوزه تبلیغات به تعصبات، دیدگاه‌های مذهبی، اقوامی، عقاید قومی و سایر موارد مشابه مرتبط است و یک تهدید قوی برای از بین بردن باور و دیدگاه شما نسبت به تبلیغات به شمار می‌آید.

با این وجود، نباید فراموش کرد که تبلیغات به عنوان یک عنصر اصلی در بازاریابی و جذب مشتریان بسیار ارزشمند است. اگر به درستی اجرا شود و با اصول شفافیت و اخلاقی همراه باشد، می‌تواند به رشد کسب و کارها و اقتصاد کشورها کمک کند.

در این میان، برای مقابله با سوگیری بهتر است دست از تعصب‌های کورکورانه و تصمیم‌گیری های احساسی بردارید.

اجازه بدهید توضیحات بالا را به شکل زیر خلاصه کنم:

عوامل بروز سوگیری در تبلیغات

تعصبات مذهبی و فرهنگی: در کشورهای با تاریخ مذهبی و فرهنگی پیچیده، تبلیغات ممکن است تحت تأثیر تعصبات مذهبی و فرهنگی قرار بگیرد. این ممکن است منجر به انتخاب گروه‌های هدف مختلف بر اساس مذهب یا فرهنگ شود.

ترویج تبلیغات تعصبی: برخی افراد و شرکت‌ها تبلیغاتی ارائه می‌دهند که به تعصبات و افکار نادرست تشویق می‌کنند. این تبلیغات ممکن است از اطلاعات نادرست یا اطلاعات متضاد استفاده کنند.

تأثیر شرکت‌های بزرگ: شرکت‌های بزرگ در صنعت تبلیغات می‌توانند تعصبات را ترویج کنند و با انتخاب مسیر تبلیغاتی خود، تأثیر زیادی بر رفتار مصرف‌کنندگان داشته باشند.

تأثیرات منفی سوگیری در تبلیغات

تکراری و بدون خلاقیت: سوگیری ممکن است منجر به کاهش تنوع در تبلیغات و موجب افزایش تکرار و تشابه در پیام‌های تبلیغاتی شود.

ترویج تفکرات تعصبی: سوگیری ممکن است به تفکرات تعصبی در جامعه منجر شده و باعث افزایش اختلافات اجتماعی شود.

نابودی اعتبار برند: تبلیغات تعصبی ممکن است اعتبار برندهایی که به تعصبات تبلیغاتی اعتقاد دارند را زیر سؤال ببرند.

راه‌های مقابله با سوگیری در تبلیغات

اطلاع‌رسانی و آموزش: آموزش و اطلاع‌رسانی به مصرف‌کنندگان و تبلیغ‌دهندگان در مورد اهمیت تبلیغات شفاف و بی‌تعصب می‌تواند به کاهش سوگیری کمک کند.

شفافیت: تبلیغات باید شفاف و واضح باشد تا مصرف‌کنندگان بتوانند براساس اطلاعات صحیح تصمیم بگیرند.

تنوع در تبلیغات: تنوع در تبلیغات ممکن است به کاهش تعصبات منجر شود. تبلیغ‌دهندگان باید سعی کنند تبلیغاتی گسترده و متنوع را ارائه دهند.

حرف آخر

سوگیری در تبلیغات یک چالش مهم است و به عنوان یک عنصر اساسی تأثیرگذار مطرح می‌شود. برای مقابله با این پدیده، تبلیغات باید شفاف، بی‌تعصب و متنوع باشد و تبلیغ‌دهندگان باید به اطلاع‌رسانی و آموزش جامعه در مورد اهمیت تبلیغات شفاف و منصفانه توجه کنند. این اقدامات می‌توانند به تقویت صداقت و شفافیت در صنعت تبلیغات کمک کنند و به مشتریان اعتماد بیشتری ایجاد کنند.

هدف اصلی ما از ارائه این مقاله، افزایش آگاهی شما از جوانب مختلف تبلیغات است، تا شما بتوانید تصمیمات بهتری در این زمینه بگیرید. در این میان توصیه می‌کنم از مطالب کلاب آقای تبلیغات غافل نشوید؛ از آنجا که این ربات تمامی اطلاعات مرتبط با تبلیغات را در اختیار شما قرار می‌دهد، به شما پیشنهاد می‌دهیم تاپیک‌ها و مواردی که در این مطالب ارائه می‌شود را مرور کنید.